Panjur Çit Ne Kadar Dayanıklı?
Son zamanlarda birçok insanın görünüşü ve uygun fiyatlarından dolayı tercih ettiği panjur çitler sanılanın aksine çok dayanıklıdırlar. Birçok kişi özellikle panjurların kalınlığından dolayı şiddetli rüzgarlara dayanmayacağını düşünüyor. Piyasada 0,6 mm kalınlığından 1.2 mm kalınlığa kadar birçok panjur çit modeli bulunmaktadır. Ürünü satın almak isteyen kişilerin en sık sordukları soru panjur kalınlığıdır. Bunun ana sebebi kullanılan panjur kalınlığının az olduğu düşüncesidir. Daha kalın panjur daha dayanaklı korkuluk anlamına gelmektedir. Fakat bu görüş biraz eksiktir.
Panjur kalınlığı dayanımı artırmaktadır fakat sadece tek etken panjur kalınlığı değildir. Korkuluğun mukavemetini belirleyen ektenler şunlardır;
- Panjur kalınlığı
- Panjur tasarımı
- Panjur büküm sayısı ve büküm yerleri
- Panjur sac açılımı
- Panjurun malzemesinin sertliği
- Direk kalınlığı ve malzemesi
- Panjur ve direk bağlantı kanallarının tasarımı
0.7 mm galvaniz malzemeden yapılmış bir panjur korkuluk, 1 mm malzemeden yapılmış bir korkuluktan kat ve kat daha sağlan olabilir. Tasarım, kullanılan malzeme ve panjurun boyutu mukavemeti direk etkilemektedir. 0,7 mm kalınlıkta, sac açılımı 157 mm olan sert malzemeden yapılmış bir panjur, 1 mm malzemeden yapılmış, sac açılımı 125 mm olan ve yumuşak malzemeden yapılmış bir panjurdan çok daha büyük ve mukavemetlidir. Üreticilerin birçoğu işçiliği kolay olduğu için en yumuşak malzemeyi seçmektedir. Bundan dolayı 1 mm kalınlık veya 1.2 mm kalınlık pek bir şey ifade etmemektedir.
Yine aynı şekilde, dikine aynı mesafeyi kapatan fakat iç genişliği dar olan panjurların kalınlıklarının 1 mm olması da pek bir şey ifade etmektedir. Doğru tasarıma sahip olmayan, doğru malzemelerin kullanılmadığı panjur korkuluklar size istediğiniz sağlamlığı veremeyecektir.
Piyasada 1mm ve 1.2 mm ölçülerinde satılan panjur örneği.
Panjur Korkulukta İstenilen Sağlamlık Ne Olmalıdır?
Panjur çit korkuluklar genel olarak birkaç şekilde bütünlüklerini kaybederler.
- Dışarıdan gelen darbeler
Çarpma veya kasten atılan darbeler panjura zarar verirler. Eğilmelerine ve çok nadir olsa da yırtılmalarına neden olurlar. Bu durumlarda genellikle korkuluğun bir kısmı veya belirli sayıda panjur zarar görür. Bu durumlar kullanıcılar için istenmeyen durumlar olsa da telafisi kolaydır. Panjur çitler demonte olduklarını için bozulan panjurlar yenileri ile değiştirilebilir.
- Boya bozulması
Bu durum çok sıklıkla karşılaşılan bir durumdur. Panjur çitler genellikle elektostatik toz boya ile boyanırlar. Bu boyama tekniğini bilinen en iyi boyama tekniklerinden biridir. Toz boyama işi boyama işleminden çok kaplama işlemidir. Belirli renkteki boya pigmentlerinin elektro magnetik alan oluşturularak metal malzemeye yapıştırılması ve 180-200 derece ısıya belirli bir zaman tutularak sıvı bir hal alarak ve artından sertleşmesi ile gerçekleştirilir. Toz boya işleminde temizlik çok önemlidir. Temiz olmayan yüzeylere atılan boyalar kısa sürede yapıştığı yüzeyden çıkmaktadır. Bu büyük bir problemdir.
Toz boya işleminde diğer büyük problem ucuz toz boyalardır. Bu boyaların özellikle reçinelerinin kalitesiz oluşu boyanan yüzeylerin kısa sürede solmasına neden olmaktadır. Bilinen kaliteli markaların dışında kullanılan toz boyalar açık alanlarda soruna neden olmaktadırlar.
Toz boya işleminde kullanılan boya çeşitlerinden biri de elek altı boyadır. Elek altı boya, dökülen ve kullanım sırasında emiş sistemleri tarafından havadan toplanan boyaların elekten geçirilip tekrar kullanılmasıdır. Piyasa da çok sık kullanılan bir yöntemdir. Boya maliyetleri yüksek olduğu için üreticiler bu yöntemi kullanırlar.
Elek altı boyaların kullanımı çok tehlikelidir. Boyanın içine karışan toz ve benzeri materyaller boyanın renk ve dayanımı çok düşürmektedir.
Fırınlama sürelerini düşürmek için pişme sıcaklığının düşürülmesi de boya kalitesini düşürmektedir.
- Rüzgar etkisi
Panjur çitlerin en büyük düşmanı rüzgardır. Özellikle deniz kenarında bulunan yerleşimlerde oluşan aşırı rüzgarlar panjur çitlerin tamamını veya bir kısmını söküp atabilmekte, panjurları eğebilmektedir. Bundan dolayı panjur korkuluk tasarımdan rüzgar etkisini hesaplayarak panjurların ve direklerin tasarımlarının yapılması gerekmektedir.
Türkiye’de bir yapı elemanına (1 metre genişliğinde, 10 cm yüksekliğinde bir parça) gelebilecek en yüksek rüzgar yükü, TS EN 1991-1-4 (Eurocode 1) ve Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği’ndeki rüzgar haritalarına göre hesaplanır. İşte temel adımlar:
1. Temel Rüzgar Hızı (vb)
- Türkiye’de en yüksek temel rüzgar hızı yaklaşık 40 m/s (144 km/s) olarak kabul edilir (örneğin, Bodrum, Antalya, İstanbul Boğazı gibi rüzgarlı bölgeler).
- Haritalara göre bu değer bölgelere göre değişir (örneğin, iç bölgelerde 25-30 m/s, sahil kesimlerinde 35-40 m/s).
2. Rüzgar Yükü Hesabı (Basitleştirilmiş)
Rüzgar kuvveti (Fw), aşağıdaki formülle hesaplanır:Fw=12⋅ρ⋅v2⋅Cd⋅AFw=21⋅ρ⋅v2⋅Cd⋅A
- ρ (hava yoğunluğu): ~1.25 kg/m³
- v (rüzgar hızı): 40 m/s (maksimum)
- C d (sürükleme katsayısı): Düz plaka için ~1.2 (şekle göre değişir)
- A (yüzey alanı): 1 m × 0.1 m = 0.1 m²
Hesaplama:Fw=0.5⋅1.25⋅(40)2⋅1.2⋅0.1=120 N(≈12.2 kg-f)Fw=0.5⋅1.25⋅(40)2⋅1.2⋅0.1=120 N(≈12.2 kg-f)
3. TS EN 1991-1-4’e Göre Detaylı Hesap
- Yükseklik ve Topoğrafya Faktörü: Parça yerden düşükse (örn. 10 m’den az), c<sub>e</sub>(z) ≈ 1.0-2.0 arası.
- Rüzgar Basıncı (qp):qp=0.613⋅vb2⋅ce(N/m2)qp=0.613⋅vb2⋅ce(N/m2)40 m/s için:qp=0.613⋅1600⋅2=1961.6 N/m2(≈200 kg-f/m2)qp=0.613⋅1600⋅2=1961.6 N/m2(≈200 kg-f/m2)
- Net Kuvvet: Fw=qp⋅Cd⋅A=1961.6⋅1.2⋅0.1≈235.4 NFw=qp⋅Cd⋅A=1961.6⋅1.2⋅0.1≈235.4 N (≈ 24 kg-f).
4. Ek Etkenler
- Rüzgar Dinamik Etkisi: Ani rüzgar darbeleri (türbülans) ile kuvvet %50 artabilir.
- Yapısal Titreşim: Esnek parçalarda rezonans riski.
Sonuç
- Türkiye’de 1 m × 10 cm’lik bir parçaya gelebilecek maksimum rüzgar yükü yaklaşık 200-350 N (20-35 kg-f) aralığındadır.
- Kritik yapılar için statik ve dinamik analiz önerilir.
Yukarıda ki hesaplar 1 m metre genişliğinde ve 10 cm yüksekliğinde bir panjur için yapılmıştır. Türkiye şartlarında en sert rüzgar yükünü 144 km/s olarak ele aldığımızda verilen ölçülerde bir panjur yaklaşık 200 ila 350 N arasında bir etkiye maruz kalır. Bu da yaklaşık 30 kg bir itme veya çekme kuvvetidir. Bu şartlar altında bile panjurların eğilmemesi ve yerinden çıkmaması gerekmektedir.
Birman Sac Metal firmasının ürünü olan 0,7 mm kalınlığında galvaniz sert malzemeden yapılmış bir panjurun ön cepheden 300 N luk bir etkiye maruz kaldığında verdiği tepkiyi analiz yaparak görebiliriz.
Analizi incelediğimizde ön cepheden gelen 300 N luk bir etki karşısında panjurun orta kısmı 4.89 mm kadar esnemektedir. Panjur metal sac malzemeden yapıldığı için bu etki panjur malzemesine kalıcı bir şekil değişikliğine sebep olmamaktadır. Bu da en sert rüzgarlar karşısında bile bu tasarıma sahip bir panjurun sağlam kalacağını göstermektedir.
Yine aynı şekilde panjura üstten gelebilecek bir etki sonucunda nasıl bir tepki göstereceğini analiz yaparak görebiliriz.
Analizi incelediğimizde bir panjura üstten 450 N luk bir kuvvet uygulanıyor. Bu yaklaşık 45 kg luk bir kişinin panjurun üzerine oturmasına denktir. Panjur bu etki altında aşağı doğru 2.17 mm bir esneme yapıyor. Bu etkide panjurda kalıcı bir şekil değişikliğine sebep olmuyor.
Sonuçlardan yola çıktığımızda doğru tasarımı yapılmış ve doğru malzemelerin kullanıldığı bir üründe 0,7 mm kalınlığında ki bir ürün de gereken dayanımı göstermektedir. Yanlış malzeme ve tasarım ile yapılmış bir üründe sadece panjur kalınlığı bir işe yaramamaktadır.
Malzeme kalitesi, tasarım, boya gibi etmenler kaliteli bir ürün satın alabilmeniz için önemlidir.
Özellikle ürünün metre karesinin ağırlığı öğrenmek aldığınız ürünle ilgili size önemli ipuçları verebilir.
